حقوقی که با رعایت به قانون کار برای کارگران رسمی و یا به وسیله عقد قرارداد که مخالف قانون کار نباشد، (برای کارگران قراردادی) برای انجام یک ساعت کار یا تولید یک واحد محصول، تعیین و به صورت ساعتی، روزانه، هفتگی و معمولاً ماهیانه پرداخت می‌شود را حقوق یا مزد مبنا گویند.
لازم به ذکر است، اگر مزد کارگر براساس تعداد تولید و بدون در نظر گرفتن ساعت کارکرد، پرداخت شود را اصطلاحاً کارمزد گویند.
براساس ماده 51 قانون کار، ساعت کار عادی مدت زمانی است که کارگر نیرو و یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد. البته، به غیر از مواردی که در قانون مستثنی شده است و با توجه به اینکه ساعت کار کارگران در شبانه روز نباید از 8 ساعت تجاوز نماید.
طبق تبصره (1) این ماده، کارفرما با توافق کارگران، نماینده یا نمایندگان قانونی آنان، می‌تواند ساعت کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر روزها اضافه بر این میزان تعیین کند. به شرط آنکه مجموع ساعت کار هر هفته از 44 ساعت تجاوز نکند. همچنین، در ماده 52 قانون کار اشاره شده است که در کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی ساعت کار نباید از 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاوز نماید.
اضافه کاری چیست و چه شرایطی دارد؟
در شرایط عادی ارجاع کار اضافی به کارگر با شرایط ذیل مجاز خواهد بود.
الف) موافقت کارگر.
ب) پرداخت 41 % اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی.
ج) ساعت اضافی ارجاعی به کارگران نباید از 4 ساعت در روز تجاوز نماید، مگر در موارد استثنایی با توافق طرفین.
منظور از شب کاری و نوبت کاری چیست؟
کار روز، کارهایی است که زمان انجام آن از ساعت 6 بامداد تا 22 می‌باشد و کار شب کارهایی است که زمان انجام آن یبن 22 تا 6 بامداد قرار دارد.
کار مختلط:
کارهایی است که بخشی از ساعات انجام آن در روز و قسمتی از آن در شب واقع می‌شود.
کار نوبتی:
کاری است که در طول ماه گردش داشته باشد، به نحوی که نوبتهای آن در صبح یا عصر یا شب واقع شود.
لازم به توضیح است که برای هر ساعت کار در شب به غیر از کارگران نوبتی(نوبت کارشان در صبح یا عصر یا شب است) 35 % اضافه بر مزد ساعت کار عادی تعلق می‌گیرد و اما طبق قانون، کارگران نوبتکاری اگر نوبت کارشان در صبح و عصر واقع شود 11 % و چنانکه نوبت کارشان در صبح و عصر و شب قرار گیرد 15 % و در صورتی که نوبت کار در صبح و شب و یا عصر و شب باشد %22/5 اضافه بر دستمزد عادی به عنوان فوق العاده نوبت کاری دریافت خواهند کرد.
ساعات نوبت کاری ممکن است از 8 ساعت در شبانه روز و یا 44 ساعت در هفته تجاوز نماید، لیکن ساعات کار در چهار هفته متوالی نباید از 176 ساعت بیشتر شود.
نکته قابل توجه این است که طبق قانون کار ارجاع کار اضافی به کارگرانی که شبانه یا کارهای خطرناک و سخت و زیان آور انجام می دهند ممنوع است.
تعطیلات و مرخصیها:
طبق قانون 62 قانون کار روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می‌باشد.
باید توجه داشت در امور مربوط به خدمات عمومی نظیر: آب، برق، اتوبوسرانی و یا در کارگاههایی که حسب نوع یا ضرورت کار و یا توافق طرفین، به طور مستمر روز دیگری برای تعطیل تعیین می‌شود، همان روز در حکم روز تعطیل هفتگی خواهد بود. به هر حال تعطیل یک روز معین در هفته اجباری است.
کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهای جمعه کار می‌کنند در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه 41 % اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد. مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه یکماه است، سایر روزهای تعطیل جز ایام مرخصی محسوب نخواهد شد.
مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند، 5 هفته می‌باشد که استفاده از این مرخصی حتی الامکان در دو نوبت در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد. برای کار کمتر از یک سال، نیز، مرخصی به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می‌شود.
عیدی و پاداش:
عیدی و پاداش کارگران در پایان هر سال، بر مبنای حقوق و دستمزد توسط هیأت دولت تعیین می‌گردد. اما باید توجه داشت که به طور معمول در پایان دوره مالی یا در پایان هر فصل مبالغی به عنوان عیدی و پاداش به کارکنان پرداخت می‌شود و در ضمن باید بدانید که معمولاً هیأت مدیره مؤسسات برای پرداخت عیدی می‌توانند مبلغی بیش از حداقل تعیین شده از طرف هیأت دولت به کارگر پرداخت کند.
فوق العاده مأموریت:
مأموریت به موردی اطلاق می‌شود که کارمند برای انجام کار حداقل 51 کیلومتر از محل کارگاه اصلی دور شود و ناگزیر باشد حداقل یک شب در محل مأموریت توقف نماید. فوق العاده مأموریت نباید کمتر از مزد ثابت یا مزد مبنای روزانه کارگران باشد. همچنین کارفرما مکلف است وسیله یا هزینه رفت و برگشت آنها را تأمین نماید.
منبع : https://www.sainaco.net/1394/09/25/قانون-کار/